Online first
Bieżący numer
O czasopiśmie
Archiwum
Polityka etyki publikacyjnej
System antyplagiatowy
Instrukcje dla Autorów
Instrukcje dla Recenzentów
Rada Redakcyjna
Bazy indeksacyjne
Komitet Redakcyjny
Recenzenci
2024
2023
2022
2021
2020
2019
2018
Kontakt
Klauzula przetwarzania danych osobowych (RODO)
PRACA POGLĄDOWA
Dioksyny – zmiany emisji i narażenia środowiskowego w kontekście regulacji prawnych
1
Poradnia Badań Profliaktycznych, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA w Krakowie, Polska
2
Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska
Autor do korespondencji
Renata Walczak-Jędrzejowska
Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Pomorska 251, 92-213, Lodz, Polska
Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Pomorska 251, 92-213, Lodz, Polska
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie i cel:
Dioksyny są to związki chemiczne zaliczane do trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO). Ich głównym źródłem emisji jest spalanie odpadów przemysłowych oraz komunalnych. Narażenie organizmów żywych na ich działanie następuje przede wszystkim droga pokarmową. Celem niniejszej pracy jest analiza zmian w zakresie emisji dioksyn oraz poziomu narażeniu środowiskowego na te substancje na przestrzeni lat w kontekście wprowadzonych międzynarodowych aktów prawnych regulujących problematykę TZO.
Opis stanu wiedzy:
Globalna świadomość zagrożeń wynikających z obecności w środowisku dioksyn zaczęła wzrastać w latach 70. XX wieku. W odpowiedzi na narastające obawy związane z toksycznością dioksyn wprowadzono międzynarodowe regulacje prawne, których celem było ograniczenie ich powstawania i emisji do środowiska, usprawnienie procesów ich utylizacji, a także monitorowanie skażeń w łańcuchu pokarmowym, co w efekcie miało prowadzić do zmniejszenia narażenia ludzi na te związki. Od lat 90. XX wieku obserwowany jest systematyczny spadek emisji dioksyn pochodzący ze źródeł antropogenicznych. Prowadzone w tym okresie badania stężeń dioksyn w tkankach ludzkich potwierdzają wyraźny trend spadkowy w zakresie narażenia na te związki.
Podsumowanie:
Analiza długoterminowych trendów dotyczących emisji dioksyn oraz poziomu narażenia populacji ludzkiej wykazuje istotną korelację z wprowadzaniem odpowiednich regulacji prawnych odnoszących się do TZO. Wyniki te podkreślają znaczenie działań legislacyjnych w skutecznym ograniczaniu ryzyka zdrowotnego i środowiskowego związanego z obecnością dioksyn. Jednakże w dalszym ciągu istnieje potrzeba opracowania skutecznych polityk ograniczających narażenie na te zanieczyszczenia, głównie w społecznościach zamieszkujących rejony wysoko uprzemysłowione lub o podwyższonym ryzyku skażenia.
Dioksyny są to związki chemiczne zaliczane do trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO). Ich głównym źródłem emisji jest spalanie odpadów przemysłowych oraz komunalnych. Narażenie organizmów żywych na ich działanie następuje przede wszystkim droga pokarmową. Celem niniejszej pracy jest analiza zmian w zakresie emisji dioksyn oraz poziomu narażeniu środowiskowego na te substancje na przestrzeni lat w kontekście wprowadzonych międzynarodowych aktów prawnych regulujących problematykę TZO.
Opis stanu wiedzy:
Globalna świadomość zagrożeń wynikających z obecności w środowisku dioksyn zaczęła wzrastać w latach 70. XX wieku. W odpowiedzi na narastające obawy związane z toksycznością dioksyn wprowadzono międzynarodowe regulacje prawne, których celem było ograniczenie ich powstawania i emisji do środowiska, usprawnienie procesów ich utylizacji, a także monitorowanie skażeń w łańcuchu pokarmowym, co w efekcie miało prowadzić do zmniejszenia narażenia ludzi na te związki. Od lat 90. XX wieku obserwowany jest systematyczny spadek emisji dioksyn pochodzący ze źródeł antropogenicznych. Prowadzone w tym okresie badania stężeń dioksyn w tkankach ludzkich potwierdzają wyraźny trend spadkowy w zakresie narażenia na te związki.
Podsumowanie:
Analiza długoterminowych trendów dotyczących emisji dioksyn oraz poziomu narażenia populacji ludzkiej wykazuje istotną korelację z wprowadzaniem odpowiednich regulacji prawnych odnoszących się do TZO. Wyniki te podkreślają znaczenie działań legislacyjnych w skutecznym ograniczaniu ryzyka zdrowotnego i środowiskowego związanego z obecnością dioksyn. Jednakże w dalszym ciągu istnieje potrzeba opracowania skutecznych polityk ograniczających narażenie na te zanieczyszczenia, głównie w społecznościach zamieszkujących rejony wysoko uprzemysłowione lub o podwyższonym ryzyku skażenia.
Introduction and objective:
Dioxins are chemical compounds classified as persistent organic pollutants (POPs). Their primary source of emission is the incineration of industrial and municipal waste. Exposure of living organisms, including humans, to these substances occurs predominantly through dietary intake. The objective of this study is to analyze the changes in dioxins emissions and environmental exposure levels over time, in the context of the implementation of international legal instruments regulating the issue of POPs.
Brief description of the state of knowledge:
Global awareness of the hazards associated with the presence of dioxins in the environment began to rise in the 1970s. In response to growing concerns about the toxicity of dioxins, a number of international legal regulations were introduced with the primary aim of limiting their formation and release into the environment, improving disposal processes, and monitoring contamination in the food chain, ultimately aiming to reduce human exposure to these chemical compounds. Since the 1990s, a consistent decline in dioxins emissions from anthropogenic sources has been observed. Studies conducted during this period on dioxins concentrations in human tissues confirm a clear downward trend in exposure levels.
Summary:
The analysis of long-term trends in dioxins emissions and human population exposure demonstrates a significant correlation with the implementation of legal regulations related to POPs. These findings underscore the importance of legislative measures in effectively mitigating health and environmental risks associated with the presence of dioxins. However, there remains a need for effective policies to further reduce exposure to these pollutants, particularly in communities residing in highly industrialized or high-risk contamination areas
Dioxins are chemical compounds classified as persistent organic pollutants (POPs). Their primary source of emission is the incineration of industrial and municipal waste. Exposure of living organisms, including humans, to these substances occurs predominantly through dietary intake. The objective of this study is to analyze the changes in dioxins emissions and environmental exposure levels over time, in the context of the implementation of international legal instruments regulating the issue of POPs.
Brief description of the state of knowledge:
Global awareness of the hazards associated with the presence of dioxins in the environment began to rise in the 1970s. In response to growing concerns about the toxicity of dioxins, a number of international legal regulations were introduced with the primary aim of limiting their formation and release into the environment, improving disposal processes, and monitoring contamination in the food chain, ultimately aiming to reduce human exposure to these chemical compounds. Since the 1990s, a consistent decline in dioxins emissions from anthropogenic sources has been observed. Studies conducted during this period on dioxins concentrations in human tissues confirm a clear downward trend in exposure levels.
Summary:
The analysis of long-term trends in dioxins emissions and human population exposure demonstrates a significant correlation with the implementation of legal regulations related to POPs. These findings underscore the importance of legislative measures in effectively mitigating health and environmental risks associated with the presence of dioxins. However, there remains a need for effective policies to further reduce exposure to these pollutants, particularly in communities residing in highly industrialized or high-risk contamination areas
REFERENCJE (60)
1.
Mathew N, Somanathan A, Tirpude A, et al. Dioxins and their impact: a review of toxicity, persistence, and novel remediation strategies. Anal Methods. 2025;17(8):1698–1748. https://doi.org/10.1039/d4ay01....
2.
Szajner J, Czarny-Działak M, Żeber-Dzikowska I, et al. Dioxin-like compounds (DLCS) in the environment and their impact on human health. J Elem. 2021;26(2):419–431. https://doi.org/10.5601/jelem.....
3.
Chmielewski J, Łuszczki J, Czarny-Działak M, et al. Environmental exposition to xenoestrogens (XEs) and related health effects. J Elem. 2021;26(3):717–730. https://doi.org/10.5601/jelem.....
4.
Iłowiecka K, Koch W, Czernicka-Boś L, et al. Znaczenie hormonalnie czynnych związków ze środowiska w rozwoju otyłości. Bromatol Chemia Toksykol. 2021;54(3):210–223. https://doi.org/10.32383/bct/1....
5.
Van der Molen GW, Kooijman BA, Wittsiepe J, et al. Estimation of dioxin and furan elimination rates with a pharmacokinetic model. J Expo Anal Environ Epidemiol. 2000;10(6 Pt 1):579–85. https://doi.org/10.1038/sj.jea....
6.
Secretariat of the Stockholm Convention. (2019–2022). Inventories of unintentional releases of POPs (UPOPs). United Nations Environment Programme. http://ers.pops.int/eRSodataRe... (access: 2025.03.03).
7.
Secretariat of the Stockholm Convention. (n.d.). National Implementation Plans: NIP https://chm.pops.int/Implement... (access: 2025.03.03).
8.
Eskenazi B, Warner M, Brambilla P, et al. The Seveso accident: A look at 40 years of health research and beyond. Environ Int. 2018;121(Pt 1):71–84. https://doi.org/10.1016/j.envi....
9.
Hendriks AJ, Awkerman JA, de Zwart D, et al. Sensitivity of species to chemicals: dose-response characteristics for various test types (LC(50), LR(50) and LD(50)) and modes of action. Ecotoxicol Environ Saf. 2013;97:10–6. https://doi.org/10.1016/j.ecoe....
10.
Safe H. Comparative toxicology and mechanism of action of polychlorinated dibenzo-p-dioxins and dibenzofurans. Annu Rev Pharmacol Toxicol. 1986;26:371–99. https://doi.org/10.1146/annure....
11.
Van den Berg M, Birnbaum L, Bosveld AT, et al. Toxic equivalency factors (TEFs) for PCBs, PCDDs, PCDFs for humans and wildlife. Environ Health Perspect. 1998;106(12):775–92. https://doi.org/10.1289/ehp.98....
12.
Van den Berg M, Birnbaum LS, Denison M, et al. The 2005 World Health Organization reevaluation of human and Mammalian toxic equivalency factors for dioxins and dioxin-like compounds. Toxicol Sci. 2006;93(2):223–41.
13.
Assessment of the health risk of dioxins: Re-evaluation of the tolerable daily intake (TDI). WHO Consultation, Geneva. Geneva, World Health Organization, 25–29 May 1998.
14.
U.S. EPA (Environmental Protection Agency). Recommended Toxicity Equivalence Factors (TEFs) for Human Health Risk Assessments of 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin and Dioxin-Like Compounds. Risk Assessment Forum, Washington, DC. EPA/600/R-10/005, 2010.
15.
DeVito M, Bokkers B, van Duursen MBM, et al. The 2022 world health organization reevaluation of human and mammalian toxic equivalency factors for polychlorinated dioxins, dibenzofurans and biphenyls. Regul Toxicol Pharmacol. 2024;146:105525. https://doi.org/10.1016/j.yrtp....
16.
Haws LC, Su SH, Harris M, et al. Development of a refined database of mammalian relative potency estimates for dioxin-like compounds. Toxicol Sci. 2006;89(1):4–30. https://doi.org/10.1093/toxsci....
17.
Ring C, Blanchette A, Klaren WD, et al. A multi-tiered hierarchical Bayesian approach to derive toxic equivalency factors for dioxin-like compounds. Regul Toxicol Pharmacol. 2023;143:105464. https://doi.org/10.1016/j.yrtp....
18.
Wikoff D, Ring C, DeVito M, et al. Development and application of a systematic and quantitative weighting framework to evaluate the quality and relevance of relative potency estimates for dioxin-like compounds (DLCs) for human health risk assessment. Regul Toxicol Pharmacol. 2023;145:105500. https://doi.org/10.1016/j.yrtp....
19.
Convention on long-range transboundary air pollution. Geneva, 13 November 1979. https://treaties.un.org/Pages/... (access: 2025.03.03).
20.
European Environment Agency (EEA), EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook 2023, Publications Office of The European Union, Luxembourg, 2023. https://www.eea.europa.eu/en/a... (access: 2025.03.03).
21.
United Nations Environment Programme (UNEP), Toolkit for identification and quantification of releases of dioxins, furans and other unintentional POPs under Article 5 of the Stockholm Convention (3rd ed), 2013, UNEP Chemicals Branch. https://toolkit.pops.int.
22.
Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants – Declaration, Document 22006A0731(01), EUR-Lex, https://eur-lex.europa.eu/lega... (access: 2025.03.03).
23.
Tackling threats posed by chemicals (Stockholm Convention), EUR-Lex, https://eur-lex.europa.eu/lega... (access: 2025.03.03).
24.
Krajowy plan wdrażania konwencji sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych. Aktualizacja. Warszaw 2020. https://bip.mos.gov.pl/fileadm... (access: 2025.03.03).
25.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2008 r. o ratyfikacji Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych, sporządzonej w Sztokholmie dnia 22 maja 2001 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.... (access: 2022.11.15).
26.
Oświadczenie rządowe z dnia 2 grudnia 2008 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych, sporządzonej w Sztokholmie dnia 22 maja 2001 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.... (access: 2025.03.03).
27.
Konwencja w sprawie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami, sporządzona w Rotterdamie dnia 10 września 1998 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.... (access: 2025.03.03).
28.
Konwencja bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych, sporządzona w Bazylei dnia 22 marca 1989 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.... (access: 2025.03.03).
29.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2284 z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie redukcji krajowych emisji niektórych rodzajów zanieczyszczeń atmosferycznych, zmiany dyrektywy 2003/35/WE oraz uchylenia dyrektywy 2001/81/WE https://eur-lex.europa.eu/lega... (access: 2025.03.03).
30.
EIONET Central Data Repository: ANNEX 1: National sector emissions: Main pollutants, particulate matter, heavy metals and persistent organic pollutants. https://cdr.eionet.europa.eu/p... (access: 2025.03.03).
32.
European Union emission inventory report 1990–2022. https://www.eea.europa.eu/en/a... (access: 2025.03.03).
33.
Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915 z dnia 25 kwietnia 2023 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów niektórych zanieczyszczeń w żywności oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006, Document 32023R0915. https://eur-lex.europa.eu/lega... (access: 2025.03.03).
34.
Song S, Chen K, Huang T, et al. New emission inventory reveals termination of global dioxin declining trend. J Hazard Mater. 2023;443(Pt B):130357. https://doi.org/10.1016/j.jhaz....
35.
Lei R, Xu Z, Xing Y, et al. Global status of dioxin emission and China's role in reducing the emission. J Hazard Mater. 2021;418:126265. https://doi.org/10.1016/j.jhaz....
36.
United Nations Environment Programme. Spreading like wildfire: The rising threat of extraordinary landscape fires. United Nations Environment Programme.2022. https://www.unep.org/resources... (access: 2025.03.03).
37.
Jones, MW, Humber M L, Abatzoglou J T, et al. State of wildfires 2023–2024. Earth System Science Data. 2024;16(8):3601–3685.
38.
Climate change is increasingly affecting fires worldwide. Nat Clim Chang. 2024;14:1123–1124. https://doi.org/10.1038/s41558....
39.
Gou L, Song S, Huang T, et al. Dioxins in the Arctic: local sources vs. long-range transport. Environmental Science: Advances. 2024;3(11):1552–1563. https://doi.org/10.1039/D4VA00....
40.
Salamanca M, Chandia C, Hernandez A. Impact of forest fires on the concentrations of polychlorinated dibenzo-p-dioxins and dibenzofurans in coastal waters of central Chile. Sci Total Environ. 2016;144:2424–2431. https://doi.org/10.1016/j.chem....
41.
Zain SM, Latif MT, Baharudin NH, et al. Atmospheric PCDDs/PCDFs levels and occurrences in Southeast Asia: A review. Sci Total Environ. 2021;783:146929. https://doi.org/10.1016/j.scit....
42.
Gao D, Chen Z, Zhang J, et al. Historical production and release inventory of PCDD/Fs in China and projections upon policy options by 2025. Sci Total Environ. 2023;876:162780. https://doi.org/10.1016/j.scit....
43.
Ssebugere P, Sillanpää M, Matovu H, et al. Human and environmental exposure to PCDD/Fs and dioxin-like PCBs in Africa: A review. Chemosphere. 2019;223:483–493. https://doi.org/10.1016/j.chem....
44.
Pius C, Sichilongo K, Koosaletse Mswela P, et al. Monitoring polychlorinated dibenzo-p-dioxins/dibenzofurans and dioxin-like polychlorinated biphenyls in Africa since the implementation of the Stockholm Convention-an overview. Environ Sci Pollut Res Int. 2019;26(1):101–113. https://doi.org/10.1007/s11356....
45.
Akinrinade OE, Agunbiade FO, Alani R, et al. Implementation of the Stockholm Convention on persistent organic pollutants (POPs) in Africa – progress, challenges, and recommendations after 20 years. Environ Sci Advan. 2024;3:623–634. https://doi.org/10.1039/d3va00....
46.
Fiedler H, Abad E, Boer J. Preliminary trends over ten years of persistent organic pollutants in air: Comparison of two sets of data in the same countries. Chemosphere. 2023;324:138299. https://doi.org/10.1016/j.chem....
47.
Dwyer H, Themelis NJ. Inventory of U.S. 2012 dioxin emissions to atmosphere. Waste Manag. 2015;46:242–6. https://doi.org/10.1016/j.wasm....
48.
Government of Canada Publications: Canada’s air pollutant emissions inventory report, 1990–2021. Environment and Climate Change Canada. 2023. (access: 5.05.2024).
49.
Pozo K, Andrades R, Ihl M, et al. The history of the dioxin issue in Brazil: From citrus pulp crisis to food monitoring. Environ Intern. 2019;122:11–20. https://doi.org/10.1016/j.envi....
50.
United Nations Environment Programme (UNEP). (2021). Second regional monitoring report for Latin America and the Caribbean under the Stockholm Convention. Secretariat of the Stockholm Convention. https://www.unep.org/resources... (access: 2025.03.03).
51.
United Nations Environment Programme (UNEP). (2016). Guidance on the Global Monitoring Plan for Persistent Organic Pollutants: Instructions for parties on implementing POPs monitoring under Article 16 of the Stockholm Convention. Secretariat of the Stockholm Convention. https://www.unep.org/resources... (access: 2025.03.03).
52.
Chmielewski J, Żeber-Dzikowska I, Luszczki J, et al. Uwalnianie zanieczyszczeń do środowiska w wyniku pożarów składowisk odpadów i ich wpływ na zdrowie człowieka wyzwaniem dla edukacji zdrowotnej. Przem Chem. 2020;1:55–60. https://doi.org/10.15199/62.20....
53.
Dembska G, Pazikowska-Sapota G, Galer-Tatarowicz K, et al. Accumulation Patterns of Polychlorinated Dibenzo-p-Dioxins, Dibenzofurans and Dioxin-like Polychlorinated Biphenyls in Sediments of the South-Eastern Baltic Sea. Water. 2024;16(11):1605. https://doi.org/10.3390/w16111....
54.
Malisch R, Schächtele A, van Leeuwen, FXR, et al. WHO- and UNEP-Coordinated Exposure Studies 2000–2019: Findings of Polychlorinated Biphenyls, Polychlorinated Dibenzo-p-Dioxins, and Polychlorinated Dibenzofurans. In: Malisch R, Fürst P, Šebková K, editor. Persistent Organic Pollutants in Human Milk. Świtzerland, Cham: Springer; 2023. p. 187–197.
55.
Malisch R, Schächtele A, van Leeuwen, FXR, et al. Time Trends in Human Milk Derived from WHO- and UNEP-Coordinated Exposure Studies, Chapter 1: Polychlorinated Biphenyls, Polychlorinated Dibenzo-p-Dioxins and Polychlorinated Dibenzofurans. In: Malisch R, Fürst P, Šebková K, editor. Persistent Organic Pollutants in Human Milk. Świtzerland, Cham: Springer; 2023. p. 417–430.
56.
Marquès M, Domingo JL. Concentrations of PCDD/Fs in human blood: A review of data from the current decade. Inter J Environ Res Public Health. 2019;16(19):3566. https://doi.org/10.3390/ijerph....
57.
Domingo JL, Nadal M. PCDD/Fs in human tissues: A review of global biomonitoring data. Chemosphere. 2025;377:144345. https://doi.org/10.1016/j.chem....
58.
Domingo JL, García F, Nadal M, et al. Autopsy tissues as biological monitors of human exposure to environmental pollutants. A case study: Concentrations of metals and PCDD/Fs in subjects living near a hazardous waste incinerator. Environ Res. 2017;154:269–274. https://doi.org/10.1016/j.envr.... Epub 2017 Jan 19.
59.
Grešner P, Zieliński M, Ligocka D, et al. Environmental exposure to persistent organic pollutants measured in breast milk of lactating women from an urban area in central Poland. Environ Sci Pollution Res. 2012;28(4):454 9–4557. https://doi.org/10.1007/s11356....
60.
Nishijo M, Vu HT, Pham-The T, et al. Dioxin Congener Patterns in Breast Milk Samples from Areas Sprayed with Herbicide during the Vietnam War 40 Years after the War Ended. Toxics. 2022;10(6):323. https://doi.org/10.3390/toxics....
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2084-6312 |
| ISSN: | 1505-7054 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
