PL EN
PRACA POGLĄDOWA
Model homo sustinens oraz homo ecologicus we współczesnej koncepcji zdrowia publicznego
 
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki, Lublin, Polska
 
 
Autor do korespondencji
Monika Kaczoruk   

Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki, Lublin, Polska
 
 
Med Srod. 2019;22(3-4):33-38
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Podmiotem sprawczym decydującym o stanie środowiska przyrodniczego, a także sytuacji zdrowotnej, jest człowiek. Jego aktywność przyczynia się do wieloaspektowych przekształceń środowiska przyrodniczego, prowadząc niekiedy do powstania konfliktu na linii człowiek–środowisko. Skuteczne oddziaływanie na zdrowie wymaga nie tylko podnoszenia poziomu wiedzy zdrowotnej jednostek oraz kształtowania ich umiejętności życiowych służących zdrowiu, ale także podejmowania działań sprzyjających środowisku zewnętrznemu, które istotnie determinuje stan zdrowia człowieka. Jak wskazuje Światowa Organizacja Zdrowia, środowisko zewnętrzne jest jednym z głównych determinantów zdrowia. Szacuje się, że odpowiada za ok. 12–18% wszystkich zgonów w Europejskim Regionie WHO. Utrzymanie wysokiego poziomu jakości środowiska jest kluczową aktywnością społeczną, służącą poprawie zdrowia i jakości życia ludzi, przy czym można ją realizować poprzez wsparcie działań środowiskowych. Dlatego istotną rolę odgrywać powinno nowe podejście do zdrowia publicznego, zwane modelem ekologicznego zdrowia publicznego. Ważnym aspektem ekologicznego zdrowia publicznego jest także kwestia rozwoju świadomości ekologicznej społeczeństwa. Ochrona środowiska jest równoznaczna z dbałością o stan zdrowia ludzi. Głównym celem pracy było poznanie współczesnej strategii politycznej w zakresie zdrowia i środowiska, a także określenie na podstawie wyników badań innych autorów, czy w rozwiniętym cywilizacyjnie społeczeństwie XXI wieku dostrzec można modele człowieka homo sustinens oraz homo ecologicus. W celu skutecznej realizacji międzynarodowych strategii w zakresie zdrowia i środowiska niezbędne jest działanie specjalistów w zakresie zdrowia publicznego służące promocji wiedzy oraz wykształceniu umiejętności, które są jednocześnie prozdrowotne i proekologiczne.

Man is the causative agent that determines the condition of the natural environment, as well as the health situation. Human activity contributes to multi-faceted transformations of the natural environment, sometimes leading to a conflict between humans and the environment. Effective impact on health requires not only increasing the level of health knowledge of individuals and shaping their life skills for health, but also undertaking actions friendly to the external environment, which significantly determines the state of human health. The World Health Organization emphasizes that the external environment should be one of the main determinants of health. It is estimated to be responsible for around 12–18% of all deaths in the WHO European Region. The new approach to public health, known as the Ecological Public Health model, should play an important role. An important aspect of ecological public health is also the issue of developing the ecological awareness of society. Environmental protection is synonymous with health care. The main goal of the study was to learn about the contemporary political strategy in the field of health and the environment, and to determine, based on the results of research by other authors, whether in the civilization-developed society of the 21st century we can see the human model of homo sustinens and ecologicus. In order to effectively implement international strategies in the field of health and the environment, the necessary action of specialists in the field of public health is the promotion of knowledge and the development of pro-health and pro-ecological skills at the same time.
 
REFERENCJE (57)
1.
Thompson CJ, Boddy K, Stein K, Whear R, Barton J, Depledge MH. Does participating in physical activity in outdoor natural environments have a greater effect on physical and mental wellbeing than physical activity indoors? A systematic review. Environ Sci Technol. 2011; 45(5): 1761–72.
 
2.
EEA/JRC. Environment and human health. EEA Report No 5/2013. European Environment Agency and the European Commission’s Joint Research Centre; 2013.
 
3.
WHO. The World Health Report 2002. Reducing Risks, Promoting Healthy Life. WHO Press; 2002.
 
4.
Min B, Allen-Scott LK, Buntain B. Transdisciplinary research for complex One Health issues: a scoping review of key concepts. Prev Vet Med. 2013; 112: 222–9. doi: 10.1016/j.prevetmed.2013.09.010.
 
5.
Cianciara D. Zarys współczesnej promocji zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2010.
 
6.
Opolski J. Zdrowie Publiczne. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Szkoła Zdrowia Publicznego CMKP w Warszawie; 2011: 9–30.
 
7.
Kulik TB, Pacian A, Zdrowie Publiczne. Warszawa: PZWL; 2014.
 
8.
Lalonde M. New perspective on the health of Canadians: 28 years later. Pan Am J Public Health. 2002; 12(3): 149–152.
 
9.
Chmielewski J, Karkowski T, Szpringer M, Florek-Łuszczki M, Rutkowski A. Health education in the professional work of paramedics. Med Og Nauk Zdr. 2019; 25(3): 131–134. doi: 10.26444/monz/111254.
 
10.
Cianciara D. Trzy dekady promocji zdrowia – czas działać. Probl Hig Epidemiol. 2011; 92(1): 7–13.
 
11.
Ślusarska B, Dobrowolska B, Zarzycka D. Metateoretyczny kontekst zachowań zdrowotnych w paradygmatach zdrowia. Probl Hig Epidemiol. 2013; 94(4): 667–674.
 
12.
Prüss-Üstün A, Wolf J, Corvalán C, Bos R, Neira M. Preventing disease through healthy environments: a global assessment of the burden of disease from environmental risks. World Health Organization; 2016.
 
13.
Badora-Musiał K. Ekologiczne zdrowie publiczne – model na miarę XXI wieku. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie. 2012; 10(1): 45–50. doi: 10.4467/20842627OZ.12.006.0893.
 
14.
World Health Organization. Ottawa charter for health promotion. Health promotion. WHO Press; 1986: 1.
 
15.
Goodman B. Climate Change and Ecological Public Health. Nursing Stand. 2014; 29(24): 37–41. doi: 10.7748/ns.29.24.37.e9670.
 
16.
Lang T, Rayner G. Ecological public health: the 21st century’s big idea? British Med J. 2012; 345: e5466. doi 10.1136/bmj.e5466.
 
17.
Cianciara D. Zdrowie publiczne w Polsce – problemy i wyzwania. Studia BAS. 2018; 4: 77–102.
 
18.
Horton R, Beaglehole R, Bonita R, Raeburn J, McKee M, Wall S. From Public health to planetary health: a manifesto. The Lancet. 2014; 383: 847.
 
19.
Baum F. The New public health. Oxford: Oxford University Press; 2016. p. 387.
 
20.
Bentley M. An ecological public health approach to understanding the relationships between sustainable urban environments, public health and social equity. Health Prom Internat. 2013; 29(3). doi: 10.1093/heapro/dat028.
 
21.
Flaherty E. Social-Ecological Resilience: Human Ecology as Theory of the Middle Range. In: M Nauser, D Steiner (ed.). Human ecology. Complexity and Resilience in the Social and Ecological Sciences. Palgrave Macmillan: London; 2016. doi: 10.1057/978-1-137-54978-5_3.
 
22.
Góra M. Środowisko życia człowieka i jego rozwój w kontekście politycznym i ekologicznym. Stud Soci Cracoviensia. 2013; 5(1): 159–170. doi: http://dx.doi.org/10.15633/ssc....
 
23.
Thant U. One World Visions of U Thant Secretary-General of the United Nations 1961–1971. United Nations. Economic and Social Council; 1969.
 
24.
Kiełczewski D. Problem koordynacji polityki ekologicznej i polityki społecznej w kontekście zrównoważonego rozwoju. In: A Graczyk, A Ciechelska (ed.). Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. 2015; 29–36.
 
25.
Kosiek T. Zrównoważony rozwój – rozwiązanie czy ideologia? Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i Zarządzanie. 2015; 85: 233–244.
 
26.
Sadowski RF, Łepko Z. Theoria i praxis zrównoważonego rozwoju. 30 lat od ogłoszenia Raportu Brundtland. Warszawa: TNFS; 2017.
 
27.
Kalinowska A, Batorczak A. Uczelnie wyższe wobec wyzwań celów zrównoważonego rozwoju. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. 2017; 104: 281–290.
 
28.
Bałachowicz J. Idea zrównoważonego rozwoju w teorii pedagogicznej. In: L Tuszyńska (ed.). Koncepcja zrównoważonego rozwoju w kształceniu nauczycieli klas początkowych. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej; 2017. p. 20–38. doi: 10.17951/PE/2017.1.21.
 
29.
Wodzikowski Cz. Bezpieczeństwo ekologiczne w świetle międzynarodowych inicjatyw na rzecz zmiany globalnego paradygmatu rozwoju. Od inicjatywy do działań praktycznych. Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa. 2018; 11, 3(40): 331–342.
 
30.
Ignatowicz G. Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju w polityce ekologicznej Polski po konferencjach w Rio de Janeiro w 1992 oraz 2012 roku. Białostockie Studia Prawnicze. 2018; 18: 223–236.
 
31.
ONZ. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego A/RES/70/1: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030. http://www.unic.un.org.pl/file... (dostęp: 24.07.2020).
 
32.
Gruchelski M, Niemczyk J. Agenda Narodów Zjednoczonych na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 i cele zrównoważonego rozwoju – szanse realizacji celów. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego. 2016; 1: 122–126.
 
33.
OECD. Policy Coherence for Sustainable Development 2017: Eradicating Poverty and Promoting Prosperity. Paryż: Wydawnictwo OECD; 2017. http://dx.doi.org/10.1787/9789....
 
34.
Graczyk A. Zorientowana rynkowo polityka ekologiczna w polityce rozwoju Unii Europejskiej. Studia i Prace WNEIZ US. 2015; 40, 2: 69–82.
 
35.
Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej. Traktat o Unii Europejskiej. Dz.U. C 326 z 26.10.2012.
 
36.
Sulmicka M. Strategia „Europa 2020” – postlizbońska polityka rozwoju Unii Europejskiej. Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa; 2011. p. 169–190.
 
37.
Horodecka A. Koncepcja człowieka a polityka zrównoważonego rozwoju. In: J Stacewicz. Polityka gospodarcza w warunkach przemian rozwojowych. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie; 2016. p. 171–204.
 
38.
Parlament Europejski. 7 Program działań w zakresie środowiska UE (7. EAP) pt. „Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”, 2013, Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady, nr 1386/2013/UE.
 
39.
Chrzanowska-Gancarz M. Globalne cele zrównoważonego rozwoju a idea życia człowieka w koncepcji eko-filozofii Henryka Skolimowskiego. Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie. Politechnika Śląska. 2018; 131: 51–60.
 
40.
Baran B. Współczesne wyzwania ekologiczne – w kierunku homo oecologicus? Optimum. Studia Ekonomiczne. 2017; 6(90): 3–11. doi: 10.15290/ose.2017.06.90.01.
 
41.
Siebenhüner B. Homo sustinens – toward a new conception of humans for the science of sustainability. Ecological Economics. 2000; 32: 15–25.
 
42.
Horodecka A. Przemiany obrazu człowieka we współczesnej ekonomii. Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH. 2014; 94: 75–99.
 
43.
Horodecka A. Koncepcja homo sustinens i jej rola w polityce gospodarczej wobec wyzwań globalnego kryzysu. In: K Pająk, J Tomidajewicz. Polityka gospodarcza wobec globalnego kryzysu ekonomicznego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek; 2011. p. 31–55.
 
44.
Kiełczewski D. Racjonalność człowieka gospodarującego w ujęciu koncepcji homo sustinens. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. 2016; 449: 269–276.
 
45.
Becker Ch. The human actor in ecological economics: Philosophical approach and research perspectives. Ecological Economics. 2006; 60: 17–23.
 
46.
Gawor L. Proekologiczna metanoia współczesnego człowieka jako warunek przetrwania cywilizacji ludzkiej. Kultura i Wartości. 2012; 4: 45–59.
 
47.
Kłos L. Świadomość ekologiczna Polaków – przegląd badań. Studia i Prace WNEiZ. 2015; 42: 35–44. doi: 10.18276/sip.2015.42/2-03.
 
48.
Radzymińska M, Jakubowska D, Mozolewski W. Postawy i zachowania proekologiczne względem zagadnień środowiskowych. Handel Wewnętrzny. 2015; 2(355): 346–356.
 
49.
Eurobarometer. Attitudes of European citizens towards the environment. Special Eurobarometer 468. October 2017.
 
50.
Voza D, Milošević I, Durkalić D, Mihajlović I. Environmental awareness of european youth: a comparative study. Visegrad Project: International May Conference on Strategic Management – IMKSM 2016, 28–30. Bor, Serbia 2016.
 
51.
Telesiene A, Gross M. Green European: Environmental Behaviour and Attitudes in Europe in a Historical and Cross-cultural Comparative Perspective. New York: Abingdon; 2016.
 
52.
Bahna M. Context Matters: Measuring Nationalism in the Countries of the Former Czechoslovakia. Nationalities Papers. 2019; 47(1): 2–19. doi: 10.1017/nps.2018.21.
 
53.
Kazakova OM, Malinovskaia TM, Fedulov BA, Romanova EV, Zavgorodnii AG, Matveychuk NS. Ecological awareness of university students about UN sustainable development goals at global, national and regional levels. Ukrainian J Ecol. 2020; 10(1): 215– 219. doi: 10.15421/2020_34.
 
54.
Chmielewski J, Ochwanowska E, Czarny-Działak M, Łuszczki JJ. Genetically modified foods in the opinion of the secondyear students of biology, biotechnology and tourism and recreation of the Jan Kochanowski University in Kielce – a preliminary study. Environ Prot Nat Resour. 2017; 28, 4(74): 56–62. doi: 10.1515 /oszn-2017-0031.
 
55.
Szatanowska A, Kotlewska K, Licznerska M, Samociuk K. Trackingowe badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski. TNS Polska, DANAE sp. z o.o.; 2018.
 
56.
Skrzyńska J. Raport z analizy badań świadomości, postaw i zachowań ekologicznych Polaków przeprowadzonych w Polsce w latach 2009–2015. TNS; 2015.
 
57.
Żeber-Dzikowska I, Chmielewski J, Wojciechowska M. Ecological and environmental education in the ethical context. Environ Prot Nat Resour. 2016; 27, 2(68): 44–47. doi: 10.1515 /OSZN-2016-0011.
 
eISSN:2084-6312
ISSN:1505-7054
Journals System - logo
Scroll to top